Historia kawy. Skąd pochodzi kawa i jak to się stało, że rozpoczynamy od niej dzień?

Historia kawy jest długa i ciekawa. Z naszego artykułu dowiesz się, skąd pochodzi kawa i jak to się stało, że zwyczaj jej picia rozprzestrzenił się na cały świat.

Skąd pochodzi kawa?

Kawa pochodzi z Etiopii. Słowo „kawa” prawdopodobnie wywodzi się od Kaffy – miasta i regionu w Etiopii, do dziś znanego z uprawy kawowca.

Wiadomo, że owoce kawowca znano w Etiopii już ponad 2000 lat temu, ale początkowo spożywano je z masłem i solą. Kawę jako napój odkryto później, prawdopodobnie ok. XVIII – XIV w. w Jemenie, gdzie owoce kawowca zostały sprowadzone przez kupców.

Ponieważ pochodzenie kawy jako napoju nie jest jasne, istnieje wiele związanych z tym legend. Według jednej z nich kawę po raz pierwszy wypito w Etiopii już w IX wieku. Opowieść mówi, że lokalni pasterze kóz zaobserwowali, jak ich zwierzęta chętnie zjadają czerwone owoce z krzewów, powszechnie rosnących w tym regionie – owoce kawowca – i są po nich bardziej aktywne. Zebrali więc owoce i zaparzyli je w gorącej wodzie. W ten sposób otrzymali intensywny napój, który bardzo im zasmakował i po którym czuli się pełni energii.

A skąd pochodzi kawa, która dzisiaj trafia do naszych ekspresów i filiżanek? Z jednego z ponad 70 krajów, gdzie jest uprawiana. Obecnie uprawę kawy prowadzi się w różnych częściach świata, ale niemal zawsze w obrębie tzw. pasa kawowego, który rozpościera się pomiędzy Zwrotnikiem Raka i Koziorożca.

Historia kawy

Jak już wspomnieliśmy, metodę prażenia nasion kawy i przyrządzania z nich napoju podobnego do tego, który znamy dzisiaj, prawdopodobnie opracowano w leżącym w pobliżu Etiopii Jemenie. Następnie Beduini, wędrując po całym Półwyspie Arabskim, rozpowszechnili kawę w regionie.

Minęło jednak wiele lat, zanim zwyczaj picia kawy wyszedł poza plemiona arabskie. Początkowo kawa budziła wielką nieufność – jej spożywanie było zakazane m.in. w Mekce i w Kairze, restrykcje wprowadzono też w Imperium Osmańskim, gdzie w 1554 roku w Stambule otwarto pierwszą kawiarnię. Nie dość, że religijni ortodoksi byli uprzedzeni do kawy, to na dodatek kawiarnie zyskały rozgłos jako miejsca, w których odbywają się burzliwe dyskusje, co było nie w smak lokalnym władcom. Mimo wszystko pod koniec XVI wieku w końcu zniesiono wszelkie ograniczenia, a Imperium Osmańskie, które pośredniczyło w handlu kawą, stało się kawowym mocarstwem.

Również Europa, ze względu na pochodzenie kawy, początkowo była do niej sceptycznie nastawiona. Niestety, nie wiemy dokładnie, w jaki sposób kawa przywędrowała na nasz kontynent. Z pewnością była tu znana pod koniec XVI wieku, ale nie cieszyła się popularnością, dopóki papież Klemens VIII nie zapewnił, że nie jest ona dziełem Szatana.

Prawdopodobnie pierwsze europejskie kawiarnie powstały w Anglii. Wiadomo, że pierwszym angielskim lokalem był przybytek otwarty w Oxfordzie w 1650 roku – należał on do osmańskiego Żyda Jakuba. Pierwszą kawiarnia w Londynie pojawiła się dwa lata później.

W końcu kawa rozpowszechniła się też na kontynencie, a nawet trafiła na dwory europejskiej arystokracji. Ale gdy w Paryżu otwierano pierwszą kawiarnię w 1671 roku, w Anglii istniało ich już ponad 3 tysiące.

Kiedy Europejczycy poznali już i polubili kawę, zainteresowali się jej uprawą. W XVII i XVIII wieku ówczesne potęgi kolonialne – Holandia i Francja – założyły pierwsze plantacje kawy w swoich koloniach: w Cejlonie, Jawie, Martynice i Gujanie Francuskiej.

Warto wspomnieć, że przez pewien czas kawa była używką dla elit, niedostępną dla zwykłych ludzi. Zmieniła to Portugalia, która wykradła francuskie sadzonki z Gujany i rozpoczęła własną uprawę kawy w Brazylii. Przez następne ok. 100 lat największym producentem kawy na świecie była właśnie Brazylia.

Jak kawa trafiła do Polski?

Historia kawy w Polsce sięga XVII wieku. Po raz pierwszy kawa trafiła do nas prawdopodobnie z południa, od Turków, którzy panowali nad Mołdawią. Pierwsze kawiarnie w Polsce powstały na terenach, które zostały zajęte przez wojska osmańskie (m.in. w Kamieńcu Podolskim) – nie służyły one jednak Polakom, ale właśnie Turkom.

Pierwsze polskie kawiarnie w pełnym tego słowa znaczeniu otwarto w Gdańsku, gdzie na przełomie XVII i XVIII w. zapanowała wręcz moda na kawę, która stopniowo rozlała się na cały kraj. Początkowo była ona napojem elitarnym, jednak z czasem dostęp do niej stawał się coraz łatwiejszy.

W Polsce – podobie jak w innych częściach Europy – początkowo pito kawę na sposób arabski, bez żadnych dodatków. Z czasem zaczęto dodawać do niej cukier, mleko czy śmietankę. Kawa z dodatkiem tłustej, gęstej śmietanki zaczęła być znana jako „kawa po polsku” – podobno pod koniec XVIII wieku wśród cudzoziemców cieszyła się taką samą sławą jak słynny polski chleb.

Tutaj historia kawy się nie kończy. Z czasem ziarna stały się jeszcze tańsze i łatwiej dostępne, pojawiły się nowe metody parzenia kawy, w tym kawa w kapsułkach, a także nowe sposoby jej podawania. Dzisiaj kawa jest jednym z najpopularniejszych napojów – zarówno w Polsce, jak i na świecie.